Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Мўғулистон Президенти Ухнаагийн Хурэлсух таклифига биноан 2025 йил 20 июнь куни Мўғулистонга амалга оширган давлат ташрифи шунчаки дипломатик қадам бўлмади. Бу икки етакчининг тўлақонли, кенг қамровли ҳамкорликни шакллантиришга қатъий интилиши, икки томонлама муносабатларда янги босқичдан дарак беришини кўрсатган сиёсий етуклик ва стратегик фикрлашнинг ёрқин намойиши бўлди.

1992 йилда ўрнатилган дипломатик алоқалар тарихида илк бор давлатимиз раҳбарининг Улан-Батордаги ташрифига алоҳида эътибор ва самимият билан тайёргарлик кўрилди. Ташриф кенг қамровли ҳамкорлик муносабатларини ўрнатиш тўғрисидаги Қўшма декларация, шунингдек, иқтисодиёт, логистика, фан ва таълимнинг асосий соҳаларини қамраб олувчи бир қатор икки томонлама ҳужжатларнинг имзоланиши билан аҳамиятли бўлди.

Фикримизча, иқтисодий ҳамкорлик Ўзбекистон-Мўғулистон музокараларининг марказий мавзуси бўлди. Гарчи 2024 йил якунлари бўйича ўзаро савдо ҳажми ҳозирча унчалик катта бўлмаса-да, ҳамкорлик салоҳияти юз миллионлаб долларга баҳоланмоқда. Музокаралар давомида 2030 йилга бориб товар айирбошлаш ҳажмини 500 миллион долларга етказиш, 2027 йилга келиб эса оралиқ марра – 150 миллион долларга эришиш бўйича таклифлар илгари сурилди. Бунинг учун қуйидаги механизмларни ишга тушириш – Икки давлат ўртасида Преференциал савдо тўғрисидаги битимни имзолаш (2026 йилда кутилмоқда), Техник ва божхона тўсиқларини бартараф этиш бўйича қўшма комиссия тузиш, Улан-Баторда Ўзбекистон-Мўғулистон бизнес марказини ташкил этиш, Тошкентда Мўғулистон савдо уйини очиш, 2026 йилда Самарқандда Биринчи ҳудудлараро инвестиция форумини ўтказиш ва бошқалар режалаштирилган.

Экспорт имкониятларининг ўзаро тўлдирилишига алоҳида эътибор қаратилди. Ўзбекистон текстиль, тиббиёт препаратлари, қурилиш материаллари, маиший техника, минерал ўғитлар ва мевалар етказиб беришни кенгайтиришга тайёр. Мўғулистон эса Ўзбекистонга гўшт маҳсулотлари, чарм-мўйна хомашёси, жун ва минерал ресурслар, авваламбор мис, вольфрам, ноёб ер элементларини экспорт қилишдан манфаатдор.

Ташриф доирасида 150 дан ортиқ компания ва молия институтлари вакилларини бир жойга тўплаган қўшма бизнес-форум ўтказилди. Унинг якунлари бўйича жами 172 миллион долларлик шартномалар ва инвестиция келишувлари имзоланди. Мўғулистонда Ўзбекистон-Мўғулистон фармацевтика заводини қуриш (лойиҳа қиймати 28 миллион доллар), Ўзбекистонда Мўғулистон терини қайта ишлаш корхонасини ташкил этиш (12 миллион доллар), Агроэкспорт соҳасида қўшма логистика компанияси ташкил этиш (6 миллион доллар), Марказий Мўғулистонда флюорит ва мис конларини ўзлаштириш (42 миллион доллар) ва бошқалар шулар жумласидан.

Бундан ташқари, томонлар Ўзбекистон Хорижий инвестицияларни жалб этиш агентлиги ва Мўғулистон Тараққиёт агентлиги ўртасида тўғридан-тўғри инвестицияларни қўллаб-қувватлаш тўғрисидаги Меморандумни имзолади. У инвестиция лойиҳалари учун соддалаштирилган рухсат бериш тартиб-таомилларига эга "яшил йўлак" яратишни назарда тутади.

Улан-Баторда муҳокама қилинган энг истиқболли лойиҳалардан бири "Мўғулистон – Хитой – Ўзбекистон – Жанубий Осиё" мултимодал транспорт коридорини ривожлантириш бўлди. Унинг асосида Трансмўғул темир йўли (Улан-Батор – Замин-Ууд), Хитойнинг "Чжэнчжоу – Қашқар" линияси ва Ўзбекистоннинг Термиз ва Мозори-Шариф орқали Покистоннинг Гвадар портигача бўлган транспорт платформасини интеграция  қилиш ғояси ётади. Томонлар, шунингдек, Ўзбекистон Шарқий Осиё ва Жанубий Евроосиё ўртасидаги муҳим транзит марказига айланаётган "Ўрта коридор" халқаро платформасида иштирок этишдан манфаатдор эканликларини билдирди.

Иккала давлатнинг иқлим ўзгаришларига нисбатан заифлигини ҳисобга олган ҳолда энергетика соҳасидаги ҳамкорлик стратегик мулоқотнинг асосий мавзусига айланди. Мўғулистон Осиёдаги шамол ва қуёш энергетикасини ривожлантириш бўйича энг катта салоҳиятлардан бирига эга, Ўзбекистон эса қайта тикланувчи энергия манбалари (ҚТЭМ) лойиҳаларига халқаро инвесторларни жалб қилиш бўйича етакчи ишланмаларга эга.

Ўзбекистон ва Мўғулистон халқлари ўртасидаги тарихий-маданий алоқалар асрлар қаърига, Чингизхон Мўғул давлати давридан то Амир Темур дипломатиясигача бўлган даврга бориб тақалади. Бу контекстда маданий алмашинув шунчаки дипломатик маросим эмас, балки ўзаро ҳурмат ва узоқ муддатли ўзига хосликка қўшилган ҳиссадир.

Ташрифнинг муҳим натижаларидан бири икки мамлакат Ташқи ишлар вазирликлари ўртасида мунтазам маслаҳатлашувлар ўтказиш тўғрисидаги Меморандумнинг имзоланиши бўлди. Унда БМТ, ШҲТ, ЕХҲТ доирасидаги мувофиқлаштириш, трансмиллий экстремизм таҳдидларига биргаликда жавоб бериш, шунингдек, барқарор ривожланишга урғу берган ҳолда "Марказий Осиё + Мўғулистон" дастурида иштирок этишга алоҳида урғу берилган.

Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон Президентининг Мўғулистонга 2025 йилдаги ташрифи тарихдаги бундай даражадаги илк расмий ташриф бўлди. Аммо, бундан ҳам муҳимроғи, у барқарор ривожланиш, тенг ҳуқуқли мулоқот ва ўзаро манфаатлар асосидаги икки давлат ўртасидаги ҳамкорликнинг янги моделини бошлаб берди. Имзоланган Кенг қамровли ҳамкорлик муносабатларини ўрнатиш тўғрисидаги Қўшма декларация, аслида, ўнлаб йилларга мўлжалланган қўшма ҳаракатлар харитасидир. Бу Осиё қитъасида нафақат қўшни, балки модернизация ва минтақавий қайта тикланиш ишида ҳамфикр бўлиш сиёсий иродасининг ифодасидир.

Актам ХАИТОВ,

ЎзЛиДеП Сиёсий Кенгаши Ижроия қўмитаси раиси.