Ayni paytda xalq deputatlari mahalliy Kengashlarida O‘zLiDePning 2276 nafar vakili faoliyat olib bormoqda. Shundan 291 nafari viloyatlar, 1707 nafari tumanlar va 278 nafari shaharlar kengashlari deputatlaridir.

Barcha bo‘g‘inlarda tashkil etilgan partiya deputatlik guruhlari tomonidan joylarda qonunlar ijrosi, hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlarining bajarilishi yuzasidan mutasaddi rahbarlarning hisobotlarini eshitish va uning yakunlarini muhokama etish tajribasi ham son, ham sifat jihatdan o‘zini oqlayapti, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Masalan, shu yilning bugungi kuniga qadar 880 marotaba (2017 yilning mos davriga nisbatan 57 taga ko‘p) mahalliy hokimlik­lar hamda hududiy ijroiya idoralari rahbarlarining axborotlari tinglandi. Shundan 96 tasi viloyat kengashlaridagi deputatlik guruhlari tomonidan tashkil etilgan bo‘lsa, tuman (shahar) kengashlaridagi eshituvlar soni 784 taga yetdi.

Sifatdagi ijobiy o‘zgarishlar eshituvlar mavzusida asosiy yo‘nalishni O‘zLiDePning dasturiy maqsadlaridagi ustuvor vazifalar egallagani misolida yaqqol namoyon bo‘ladi. Masalan, xalq deputatlari Toshkent viloyat Kengashidagi deputatlik guruhida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 10 avgustdagi “Toshkent viloyatida kichik sanoat zonalarini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori ijrosini ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan ishlar yuzasidan viloyat hokimining birinchi o‘rinbosari Odilxon Rustamovning hisoboti tinglangan bo‘lsa, Samarqandda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb etgan holda tashqi bozorda talab yuqori bo‘lgan, import o‘rnini bosuvchi va yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlarni ishlab chiqaradigan zamonaviy korxonalarni barpo etish bo‘yicha viloyat investitsiya boshqarmasi boshlig‘i Jamshed Musayevning axboroti eshitildi.

Bunday yondashuvni tuman (shahar)lar kesimida ham ko‘rish mumkin. Xususan, xalq deputatlari Parkent tuman Kengashidagi O‘zLiDeP deputatlik guruhida davlatimiz rahbarining 2018 yil 3 fevraldagi “O‘zbekiston Respub­likasi turizm salohiyatini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish bo‘yicha qo‘shimcha tashkiliy chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmoni yuzasidan tumanda olib borilayotgan ishlar to‘g‘risida Turizmni rivojlantirish departamenti hududiy bo‘limi boshlig‘i Z.Yo‘ldoshevning hisoboti eshitildi. Uchquduq tumanida esa Navoiy viloyati moliya boshqarmasi boshlig‘i J.Bobomurodov deputatlarimizning savollariga bevosita javob qaytardi. Bunday misollarni yana ko‘plab keltirish mumkin.

Ammo biz bugun o‘z faoliyatidan qoniqqan rivojlanishdan to‘xtaydi, degan qoidaga amal qilgan holda eshituvlarning natijadorligi, bunday tadbirlar qaysi hududda qanday samara berayotgani, ba’zi yig‘ilishlarning rasmiyatchilikdan o‘zga nafi yo‘qligi, ijroiya organlarining ayrim rahbarlari deputatlarga hisob berishga hamon ikkinchi darajali masala sifatida qarashi xususida so‘z yuritmoqchimiz.

Aslida mutasaddilar hisoboti rasmiyatchilik uchungina tayyorlanadi, degan fikrni aytishdan yiroqmiz. Biroq, xalq deputatlari mahalliy kengashlaridagi O‘zLiDeP deputatlik guruhlarida yaqinda o‘tkazilgan ayrim eshituvlar yakunlarini tahlil qilish asnosida bu borada endi jiddiy yondoshuvlar kerak, degan xulosaga keldik. Negaki, deputatlar huzurida silliqqina hisobotlarni o‘qib berish bilan cheklanayotgan mas’ullarni ham ko‘rdik. Shu ma’noda quyida keltiriladigan fikrlarni mahalliy kengashlarga saylangan vakillarimiz o‘zlari a’zo bo‘lgan deputatlik guruhlari faoliyati misolida yangicha nazar bilan qiyoslab ko‘rishidan va xolisona xulosa chiqarishidan umidvor ekanimizni alohida ta’kidlashni istardik.

Tilga olinayotgan tadbirlarning barcha joylarda kutilgan natijani bermayotganining ob’ektiv-sub’ektiv sabablari talaygina: eshituv mavzusini tanlashdan tortib, yakunini bayonlashtirishgacha bo‘lgan jarayonda yo bilim va salohiyat yetishmasligi, yo shunchaki mas’uliyatsizlik, qo‘l uchida ishlash oqibatida yuzaga kelayotir.

Dastlabki omil hisobdorlarning deputatlik guruhi yig‘ilishlariga puxta tayyorgarlik ko‘rmasligi bilan izohlanadi. Ko‘pgina tashkilotlar mutasaddilari kun tartibidagi masalani ishtirokchilarga oldindan tarqatma materiallar, ya’ni qiyosiy jadvallar, taqdimotlar, xalqaro va mahalliy tajribaning tahlili jamlangan diagrammalarni taqdim etish ta’sirchanlikni oshirishiga e’tibor qaratishmaydi.

Deputatlik guruhlarining tadbirlari ba’zida tor doirada, juda kichik auditoriyada o‘tkazilishidan ko‘z yumish mushkul. Taklif etilganlar-ku, mayli, guruh a’zolari to‘liq qatnashmaydigan tadbirlarni boshqacha ta’riflash chindan-da qiyin. Ayrim hollarda “Bu kabi rasmiy eshituv-hisobotlarning partiya a’zolari, elektorat vakillariga qanday nafi tegadi?” degan birlamchi savol ham ochiq qoladi. Mazkur yig‘ilish tafsilotlaridan saylovchilarning xabardorlik ko‘rsatkichi past. Vaholanki, matbuot kotibi, jamoatchilik bilan aloqalar bo‘yicha mutaxassis yoki PR-menejer kabi vazifalarda faoliyat ko‘rsatayotgan xodimlar uchun hozirda juda katta imkoniyatlar yaratilgan. Barcha viloyatlar va tuman (shahar)lar kesimida ijrochi kotib shtatlari kiritilgan.

Tadbirni yoritish uchun kelgan teleradio kanallari, elektron OAV muxbirlariga tanlangan mavzuning ichiga kirishiga amaliy ko‘mak berish va ularni “qurollantirish” masalasida hamon loqaydlik alomatlari mavjud. Natijada o‘sha jurnalistlar “efirga berdimmi, berdim” qabilida ish ko‘radi. Chunki kun tartibidagi uzundan uzoq mavzuni yozib olishning o‘ziga ko‘p vaqt ketishi ularni ham beparvolik ko‘chasi sari yetaklaydi-da.

Misol deysizmi, marhamat: xalq deputatlari Andijon viloyat Kengashidagi O‘zLiDeP deputatlik guruhining ish rejasiga asosan nav­batdagi eshituv o‘tkazildi. Yig‘ilish bayonidagi “qisqa” mavzuni aynan keltiramiz. “Viloyat moliya bosh boshqarmasi mutasaddisining budjetlararo munosabatlarni tubdan takomillashtirish, mahalliy budjetlarining kafolatlangan daromad bazasini barcha choralar bilan kengaytirish, ularning mustaqilligini oshirish, ularning mutanosibligi va o‘zini o‘zi qoplay olishini ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan ishlar to‘g‘risidagi axborotini eshitish”.

Istak bo‘lsa-ku, gazetxonlar qayta-qayta o‘qib, bir amallab tushunib olar. Lekin radio­tinglovchilar, teletomoshabinlar nimanidir eslab qolishiga ishonasizmi? Shunday ekan, samaradorlik, ta’sirchanlik va xabardorlik haqida saylovchilarning, fuqarolik jamiyatidagi voqea-hodisalarni tadqiqot nuqtai nazaridan kuzatuvchilarning salbiy fikr bildirishi tabiiy. Chunki ularning aksariyati OAVdagi chiqishlar orqali baho beradi.

Ko‘pchilik eshituvlarga mas’ul rahbarlar o‘rniga ularning o‘rinbosarlari, hatto bo‘lim mudirlari kelishi ham an’anaga aylanib qoldi. Yuqorida misol tariqasida tilga olingan eshituvga ham boshqarma boshlig‘i o‘rinbosari Shavkat Hoshimov kelgani fikrimiz dalilidir. Uning mahalliy budjetning birinchi chorakdagi rejalari ortig‘i bilan bajarilayotgani xususidagi axboroti esa, sezib turganingizdek, umumiylikka asoslangan.

Xalq deputatlari Andijon viloyat Kengashidagi O‘zLiDePning deputatlik guruhi ijrochi kotibi Risolatxon Niyazova tomonidan taqdim etilgan yig‘ilish bayoni bilan tanishishda davom etamiz:

“Yurtimizning zamonaviy, rivojlangan, demokratik davlatlar qatoridan joy olishi, xalqimiz uchun munosib turmush sharoitlari va jahon hamjamiyatida munosib o‘rin egallashini ta’minlashda tadbirkorlar va ishbilarmonlar hamda fermerlar faoliyatida uchrayotgan to‘siqlarni o‘rganib borish va ularni amaldagi qonunlar asosida bartaraf etish xalq depututlari mahalliy kengashlaridagi partiya deputatlik guruhlarining eng asosiy vazifalaridan biridir”.

Juda to‘g‘ri gap, maqsad ham aniq! Biroq mazkur yig‘ilishda shu maqsadga erishish yo‘lida qanday amaliy qadamlar qo‘yildi, moliya tizimida to‘planib qolgan muammolarning yechimi bo‘yicha mahalliy shart-sharoitni inobatga olgan holda nima taklif kiritildi, bundan hududdagi tadbirkor va fermerlar xabar topdimi, degan savollarga jo‘yaliroq javob yo‘q.

Navbatdagi misol tariqasida Samarqand viloyat qishloq xo‘jaligi bosh­qarmasi boshlig‘i Sh.Safarovning birinchi bor emas, ikkinchi marotaba deputatlarga hisobot berishga “vaqt topa olmagani”ni qayd etish joiz. Uning o‘rnini bosish vazifasi yuklatilgan bo‘lim mudiri M.Husanov esa jiddiy tadbirga yetarlicha tayyorgarliksiz “tashrif buyurgan”.

Tahlillarni xalq deputatlari Sirdaryo viloyat Kengashidagi O‘zLiDeP deputatlik guruhi tomonidan Shirin shahrida budjet parametr­larining 2017 yildagi ijrosi va 2018 yilgi asosiy istiqbol ko‘rsatkichlarining muhokamasiga bag‘ishlab o‘tkazilgan eshituv misolida davom ettiramiz.

Yig‘ilishda xalq deputatlari Sirdaryo viloyat Kengashidagi O‘zLiDeP deputatlik guruhining 18 nafar a’zosidan 4 nafari, Shirin shahar Kengashidagi 10 nafar deputatimizdan 7 nafari qatnashgan. Shuningdek, taklif etilgan tashkilotlardan 2 xodim, partiya faollaridan 10 nafari ishtirok etgan. Jami 23 kishidan keyingi 12 nafari ushbu yig‘ilishda ovoz berish huquqiga ega bo‘lmagan kuzatuvchi-tashkilotchi mutaxassislardir.

Mazkur tadbir nima maqsadda tashkil etilgani yuzasidan berilgan savolga O‘zLiDeP Sirdaryo viloyat Kengashi deputatlik guruhlari bilan ishlash bo‘limi mudiri Obil Xayrullayev quyidagicha javob qaytardi:

“Davlatimiz rahbari 2017 yil 12 iyulda Oliy Majlis palatalari, siyosiy partiyalar hamda O‘zbekiston Ekologik harakati vakillari bilan o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida O‘zLiDeP dasturiy maqsadlaridan kelib chiqib Iqtisodiyot va Moliya vazirlik­lari, Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi faoliyati ustidan nazorat o‘rnatishi va hamkorlikni yo‘lga qo‘yishi bo‘yicha aniq vazifalarni belgilab bergan edi. Bu borada partiyaning hududiy kengashlardagi deputatlik guruhlari tomonidan ham eshituvlar tashkil etilmoqda. Shirin shahridagi tadbir shulardan biridir”.

Tan olish kerakki, suhbatdoshimizning fik­ri jo‘yali, mulohazasi asosli. Ammo ijrosi muhokamaga qo‘yilgan mahalliy budjet parametrlarida nimalar o‘z ifodasini topganini ishtirokchilarning necha foizi to‘liq bilishi bilan bog‘liq murojaatga aniq munosabat bildira olmagani ham bor gap. Xo‘sh, ayni masalada boshqa joylarda ahvol qanday?

Kun tartibidagi masala yuzasidan Shirin shahar moliya bo‘limi mudiri U. Boboyev taqdim etgan hisobot ham ixcham. Albatta, axborot beruvchi uzundan uzoq ma’ruza qilishi zarur, degan fikrdan yiroqmiz. Aytmoqchimizki, qisqa chiqish qilish uchun umumiy raqamlarning yo‘nalishlar kesimida ochib berilgan qiyosiy jadvallari ichma-ich taxlangan tarzda deputatlarga oldindan tarqatilishi, diagrammalardan iborat taqdimotlar uyushtirilishi maqsadga muvofiq. Bunday yondashuv kuzatilmaganidan keyin xo‘jako‘rsin haqidagi gap esga tushaveradi-da.

Bir mas’uliyatsizlik ikkinchisining tug‘ilishiga turtki bo‘ladi. Masalaning ichiga kirmagan, ko‘rsatkichlarni bandma-band o‘rganmagan deputat o‘z saylovchilarining huzurida umumiy gaplardan nariga o‘ta olmaydi. Holbuki, bugungi saylovchining ishonchini qozonish uchun asosli dalil, aniq raqam aytilishi, moliyaviy ta’minot masalalarini takomillashtirish bo‘yicha oqilona taklif va tashabbus­lar ilgari surilishi lozim.

Xulosa o‘rnida ta’kidlash lozimki, xalq deputatlari mahalliy kengashlaridagi O‘zLiDeP deputatlik guruhlari orasida namunali faoliyatini boshqalarga o‘rnak qilib ko‘rsatish mumkin bo‘lganlari bisyor. Ular haqida gazetamizda ko‘p yozilgan va yozilmoqda. Shuning uchun ham yuqoridagi fikrlarimizni bayon etishda “ayrim”, “ba’zi” kabi so‘zlarni qo‘lladik. O‘z-o‘zini tanqid tamoyili asosida tayyorlangan ushbu maqolaning bosh maqsadi mamlakatimizdagi siyosiy institutlardan saylangan vakillarga hisobdor tashkilotlar rahbarlari, partiya hududiy kengashlari mutasaddilari va deputatlarimizni yanada faollik ko‘rsatishga, mas’uliyatni oshirishga chaqirish, navbatdagi saylovlar – g‘alvirni suvdan ko‘tarish fursati yaqinlashganini eslatishdan iborat, xolos.

Kuzatishlarimiz esa davom etadi!

Ozod RAJABOV,

“XXI asr” muxbiri

O‘zLiDePning Facebook va Instagramdagi rasmiy sahifasi hamda Telegram’dagi kanaliga a’zo bo‘lib, so‘nggi yangiliklardan xabardor bo‘ling!