Замонавий Мўғулистон - бозор иқтисодиёти ва очиқ ташқи сиёсатга эга замонавий, жадал ривожланаётган, демократик мамлакатга муваффақиятли трансформация йўлидан бораётган мамлакат. Сўнгги йилларда Мўғулистонга жаҳон ҳамжамияти, сиёсатчилар, сиёсатшунослар, иқтисодчилар, ишбилармонлар ва оммавий ахборот воситаларининг эътибори тобора ортиб бормоқда. Мўғулистонга қизиқиш ортиши бир қатор геосиёсий, стратегик, иқтисодий ва бошқа омиллар билан боғлиқ.

Бу мамлакат ички Осиё тубида муҳим стратегик мавқега эга. Мўғулистоннинг жойлашуви стратегик аҳамиятга эга, чунки у Хитой ва Россия ўртасида жойлашган. Мўғулистон кўплаб ҳукуматлараро ташкилотларда иштирок этган ҳолда халқаро ҳамкорликнинг кўп қиррали форматидан фойдаланмоқда. Бу давлатнинг халқаро муносабатларга дахлдорлик даражасини намоён этувчи БМТ, ШҲТ, ЙХҲТ каби нуфузли ташкилотларни санаб ўтишнинг ўзи кифоя.

Мўғулистоннинг замонавий халқаро муносабатлар тизимидаги ўрни беқиёсдир. Биринчидан, дунёда фақат иккита давлат - Россия ва Хитой Мўғулистон билан умумий чегарага эга. Аҳолиси уч миллиондан сал кўпроқ бўлган, қўшни давлатлар билан таққослаб бўлмайдиган иқтисодий ва ташқи сиёсий салоҳиятга эга давлат сифатида халқаро муносабатларда фаол иштирок этиб, сиёсий кун тартибига ўз ҳиссасини қўшмоқда. Шу билан бирга, Мўғулистон Россия, Япония, Хитой, Ҳиндистон ва АҚШ билан стратегик ҳамкорликни йўлга қўйган. Бошқа барча хорижий ҳамкорлар билан Мўғулистон у қадар муҳим бўлмаган даражадаги муносабатларни йўлга қўяди.

Гап шундаки, Мўғулистон, бир томондан, цивилизация жиҳатидан бошқа мамлакатлардан кескин фарқ қилса, иккинчи томондан, тарихий ва маданий ришталар билан чамбарчас боғланган. Жаҳон тарихида ХIII аср ҳақли равишда Чингизхон асос солган Мўғуллар империяси даври деб аталади. Мўғуллар бутун Евросиё дунёсида шуҳрат қозониб, бошқа буюк халқлар билан тенглашди.

Шу билан бирга, XVII асрдан бошлаб Мўғулистоннинг цивилизациянинг сиёсий ўзаги сифатидаги буюклиги эришилган даражага нисбатан аста-секин пасайиб борди. Бироқ, мамлакатлар ўртасидаги дўстлик сақланиб қолди. Шу тариқа, Мўғулистон бугунги кунда замонавий жаҳон сиёсатининг субъектлари тоифасига киради ва айни пайтда ахборот урушлари, иқтисодий санкциялар ва ҳарбий низолар фонида унинг атрофдаги давлатлар билан доимий тинч мулоқот платформаси сифатидаги роли ортиб бормоқда.

Мўғулистон ва Ўзбекистон чуқур тарихий ришталар, маънавият, мерос, маданият ва анъаналарга эга мамлакатлардир. Денгизга чиқиш имкони бўлмаган ва ривожланаётган мамлакатлар учун келгусида кўплаб соҳаларда  ривожланиш ва ҳамкорлик қилиш имконияти мавжуд. Мўғулистон мамлакатимизнинг Осиё минтақасидаги анъанавий ва ишончли ҳамкоридир.

Шу ўринда Мўғулистон Президенти Ухнаагийн Хурэлсухнинг Ўзбекистон Республикасига давлат ташрифини алоҳида таъкидлаш жоиз. Икки томонлама муносабатлар тарихида Мўғулистон Президентининг Ўзбекистонга илк давлат ташрифи ҳар икки томон ҳам Ўзбекистон ва Мўғулистон ўртасидаги дўстлик муносабатларини мустаҳкамлаш ва кўп қиррали ҳамкорликни ривожлантиришга интилаётганидан далолат беради. Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев очиқ ва ишчанлик муҳитида ўзаро амалий ҳамкорликнинг барча асосий йўналишлари ҳар томонлама кўриб чиқилган мулоқотнинг самарали натижаларини мамнуният билан қайд этганини алоҳида таъкидлаш жоиз. Ташриф якунлари бўйича Тошкентда Мўғулистон элчихонасининг расмий очилиш маросими бўлиб ўтгани эътиборга молик.

Музокаралар натижасида жорий ишларнинг аҳволи чуқур таҳлил қилингани, устувор йўналишлар белгилаб олиниб, кенг кўламли ҳамкорликнинг янги кун тартиби келишиб олингани жуда муҳим. Томонлар шунингдек минтақавий ва халқаро тузилмалар, жумладан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти ва бошқа тузилмалар доирасида яқин алоқалар ва ўзаро қўллаб-қувватлашни давом эттиришга келишиб олди. Савдо-иқтисодий ва саноат кооперациясини кенгайтиришга алоҳида эътибор қаратилди. Самарали транспорт йўлакларини ривожлантириш ва юк ташувчилар учун қулай шарт-шароитлар яратиш музокараларнинг муҳим мавзуси бўлди.

Учрашувда томонлар тарих, маданият ва туризм соҳаларида ҳамкорликни янада ривожлантириш учун катта салоҳият мавжудлигини таъкидлади, шунингдек, жорий йилнинг июнь ойидан бошлаб икки мамлакат фуқаролари 30 кунгача визасиз саёҳат қилиши мумкинлигини олқишлади.

Яқин йилларда товар айирбошлаш ҳажмини, биринчи навбатда, харидоргир маҳсулотлар тури ва етказиб бериш ҳажмини кенгайтириш ҳисобига сезиларли даражада ошириш вазифаси қўйилди. Жорий йилда икки давлат пойтахтларида ўзаро савдо уйлари очиш, саноат кўргазмаларини ташкил қилиш режалаштирилган. Бундан ташқари, тузилаётган эксперт гуруҳи доирасида Имтиёзли савдо тўғрисидаги битим лойиҳаси ва етказиб бериладиган товарлар рўйхати, шунингдек, бозорларга кириш шароитларини ўзаро енгиллаштириш бўйича таклифлар тайёрланади.

Улан-Батор Марказий Осиё учун тобора кўзга кўринган ҳамкорга айланиб бормоқда. Хусусан, Марказий Осиё минтақасида аҳоли сони бўйича етакчи ҳисобланган Ўзбекистон бозори Мўғулистонда катта қизиқиш уйғотмоқда. Шу боис икки давлат савдо-иқтисодий ҳамкорликни янада кенгайтириш, чорвачилик, қишлоқ хўжалиги, озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш, енгил саноат каби соҳаларни фаоллаштиришдан манфаатдор. Ўзбекистон Республикаси Марказий Осиё минтақасидаги муҳим давлат сифатида Улан-Баторда жойлашган денгизга чиқиш имкони бўлмаган ривожланаётган мамлакатлар халқаро тадқиқот марказига қўшилиш масаласини ижобий кўриб чиқади.

Бундан ташқари, халқаро ҳамжамиятнинг барқарор ривожланиш борасидаги саъй-ҳаракатларига ҳисса қўшиш мақсадида Мўғулистоннинг “Миллиард дарахтлар” миллий ҳаракати ва Ўзбекистоннинг “Яшил макон” миллий лойиҳасини мувофиқлаштирилган ҳолда амалга ошириш юзасидан фикр алмашилди. Томонлар атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, иқлим ўзгаришига қарши курашиш каби глобал муаммолар бўйича ҳам икки томонлама, ҳам халқаро майдонда яқиндан ҳамкорлик қилишга келишиб олди.

Икки мамлакат ишбилармон доираларининг мамлакатларимиз бир-бирини самарали тўлдириши мумкин бўлган соҳалардаги саноат кооперациясининг аниқ йўналишларига катта қизиқиши мавжудлигини алоҳида таъкидлаш жоиз. Хусусан, ер ости бойликларини қазиб олиш ва қайта ишлаш соҳасидаги қўшма лойиҳалар, Қорақалпоғистон, Наманган вилояти ва бошқа вилоятларда чорвачилик комплексларини ташкил этиш, гўштни қайта ишлаш кластери, енгил саноатда кооперация, яъни жун ва терини чуқур қайта ишлаш, шунингдек, фармацевтика, соғлиқни сақлаш ва бошқа кўплаб лойиҳалар шулар жумласидандир. Ниятларнинг жиддийлиги саноат кооперациясини қўллаб-қувватлаш билан ифодаланиб, унинг доирасида инвестицияларни ўзаро ҳимоя қилиш ва солиққа тортиш тамойиллари бўйича асосий келишувлар тайёрланади ва қабул қилинади.

Умуман олганда, Мўғулистон Президенти Ухнаагийн Хурэлсухнинг Ўзбекистон Республикасига давлат ташрифи иқтисодий кун тартибидаги барча масалаларни самарали ҳал этиш ва лойиҳаларни жадаллаштиришга хизмат қилишига ишонч билдирамиз. Икки мамлакат ишбилармонлари ўртасидаги алоқаларни кенгайтириш мақсадида Ишбилармонлар кенгаши ташкил этилмоқда, қўшма бизнес-форумлар ҳам мунтазам ўтказилади. Шунингдек, маданият, санъат, таълим, туризм, ёшлар ва спорт соҳаларида фаол алмашинувларни амалга ошириш бўйича келишувга эришилди.

Мамлакатлар анъанавий яккакурашларни оммалаштириш, амалдаги визасиз режим доирасида сайёҳлар алмашинувини ошириш, шунингдек, иқлим ўзгаришига қарши курашиш масалаларида ҳамкорликда иш олиб боради. Ўзбекистон ва Мўғулистон ўртасидаги кўп қиррали ҳамкорликни кенгайтиришга қаратилган салмоқли ҳужжатлар тўплами имзоланди.

Шу тариқа, жорий ташриф Ўзбекистон ва Мўғулистон фаол равишда модернизация қилинаётгани, ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий тараққиётга интилаётганини, дунёга тобора очилаётганини кўрсатди. Музокаралар якунида Ухнаагийн Хурэлсух Шавкат Мирзиёевни ўзи учун қулай вақтда Мўғулистонга ташриф буюришни таклиф қилди.

Актам ХАИТОВ

ЎзЛиДеП Сиёсий Кенгаши Ижроия қўмитаси раиси