Глобал иқлим ўзгариши, аҳоли сони ва иқтисодиёт тармоқларининг ўсиши сувга бўлган талабни тобора оширмоқда. Натижада сув ресурсларининг тақчиллиги йилдан-йилга кучайиб боряпти. Шу боис, кейинги йилларда мамлакатимизда ер ва сув ресурсларидан самарали фойдаланиш, уларни бошқариш тизимини такомиллаштириш, сув хўжалиги обектларини модернизация қилиш ва ривожлантириш бўйича изчил ва кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Аҳолини тоза ичимлик суви билан таъминлаш масаласи ҳам ҳар қачонгидан долзарб бўлиб, бу борада муайян чора-тадбирлар ҳаётга татбиқ этиляпти. Биргина  Тўпаланг сув омборидан қувур тортиб, ичимлик суви танқис жойларга сув бориши энг катта амалга оширилаётган лойиҳалардан бири саналади. Ваҳоланки, бу лойиҳа воҳа аҳолисининг жуда катта қисимини ичимлик суви билан таъминлайди. Қолаверса, воҳада Ислом тараққиёт банки иштирокида каналларни реконструкция қилиш бўйича ҳам лойиҳа татбиқ қилинган бўлиб, натижада асосий каналлар ҳажми кенгайтирилиб, уларнинг сув ўтказиш қобилияти яхшиланмоқда.

Куни кеча давлатимиз раҳбарининг қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон – 2030” стратегиянинг учинчи йўналишида айнан сув ресурсларини тежаш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилишдек муҳим вазифалар белгиланган. Жумладан, сув ишлатиш самарадорлигини 25 фоизга ошириш, қишлоқ хўжалиги экинларини суғоришда сув тежайдиган технологиялар билан қамраб олинган ерларнинг умумий майдонини 2 млн гектаргача, шу жумладан томчилаб суғориш технологиясини 600 минг гектаргача етказиш кўзда тутилган. Шунингдек,  тупроқ қопламали каналларни бетон қопламага ҳамда ички суғориш тармоқларининг ёпиқ қувурли суғориш тизимларига ўтказиш бўйича етти йиллик дастур доирасида ирригация тизими ва суғориш тармоқларининг фойдали иш коэффициенти кўрсаткичини 0,73 гача етказиш ҳам белгиланган. Албатта, сув сарфини бесамар кетказмаслик учун узоқ муддатга мўлжалланган республиканинг сув ресурслари баланси ишлаб чиқилади ва унинг устидан доимий тизимли  мониторинг ўрнатилади.

Сувни қайта ишлаш, етказиш ва тақсимлаш тизимида бир мунча камчиликларимиз мавжудлиги боис, бу жараёнга эндиликда хусусий сектор ҳам жалб этилади. Шу орқали сувни қайта ишлаш ва етказиш технологиялари янгиланади.

Стратегияда қўшни давлатлар билан сув ресурсларини интеграллашган ҳолда бошқариш, трансчегаравий сув ресурслари ва давлатлараро сув хўжалиги объектларидан биргаликда фойдаланиш масаласи ҳам ўртага ташланган. Бу борада фаол икки тарафлама манфаатли ҳамкорлик давом эттирилади.

Бугунги кунда сув тежовчи технологиялардан фойдаланиш энг оқилона йўл бўлгани боис, айнан шундай технологияларга эҳтиёж ортиши табиий. Шу боис уларни ишлаб чиқарувчи маҳаллий корхоналарнинг йиллик қувватини 300 минг гектарга етказиш лозим бўлади. Барча ичимлик сув истеъмолчиларига эса ҳисоблагичлар ўрнатилади. Яна ирригация тизимини модернизация қилиш ва бетон қопламали каналлар улушини 46 фоизгача ёки 13,2 минг километрга ошириш ҳам бу борада яхши натижа беради.

Умуман олганда, Ўзбекистонда сув ресурслари уч хил мақсадга, жумладан, аҳоли учун тоза ичимлик суви ва ишлаб чиқариш корхоналари таъминотига, қишлоқ хўжалиги ерларини суғоришга йўналтирилади. Қайд этиш жоиз, мазкур соҳаларнинг ҳаммаси бир-биридан муҳим ва зарур.

Хўш, улар учун етарли бўлган сув ресурслари қандай шаклланади?, деган савол туғилади. Айиш керакки, дарёларда тўпланадиган сувлар, табиий ёғингарчилик, ер ости сувлари — бизнинг сув манбаларимиздир. Демак, ўз-ўзидан асосий мақсад ана шу манбаларни тўлиқ назоратга олиш, улардан ишлаб чиқарилаётган тоза сув ҳажмларини кўпайтириш, энг муҳими, сув истеъмолида юзага келган тартибсизлик ва исрофни йўқ қилиш бўлади.

Бундан ташқари, сув манбалари Ўзбекистондаги кўплаб экотизимлар, жумладан, дарёлар, кўллар ва сув омборлари учун муҳим аҳамиятга эга. Сув ресурсларига эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлиш ва уларни бошқариш биологик хилма-хилликни сақлашга, сув сифатини яхшилашга олиб келади ва экотуризмни сақлаш ва ривожлантириш имконини беради. Стратегияда белгиланган вазифалар ҳам худди шу мақсадга хизмат қилади.

Шу боис, сувни тежаш мамлакатга иқлим ўзгаришига мослашиш ва ичимлик сувининг камайиши, ёнғин ва қурғоқчилик хавфининг ошиши каби салбий таъсирни юмшатишда муҳим омил бўлади.

Алишер Рўзиев,

O'zLiDeP Сурхондарё вилояти Кенгаши раиси,

Халқ депутатлари вилоят кенгаши депутати